Haiz Olmak: Gerçekten Ne Anlama Geliyor?
“Haiz olmak” deyimi, Türkçemizde sıkça kullanılan ancak tam anlamıyla ne ifade ettiğini genellikle sorgulamadığımız bir terim. Hepimizin içinde yer alan bir tanım, ama çoğumuz onun ne kadar sığ, ne kadar yüzeysel ve bazen yanıltıcı bir anlam taşıdığını düşündüğümüzde, aslında ne kadar da yanlış bir şekilde kullanıldığını fark ediyoruz. Peki, “haiz olmak” gerçekten ne demek? Güçlü bir kelime olmasına rağmen, nasıl ve neden bu kadar çok yanlış anlaşılabiliyor?
Birçok kişi için “haiz olmak”, sahip olmayı ve buna dair bir üstünlük kurmayı çağrıştırıyor. Ancak bu bakış açısı, meseleye daha derinlemesine bakıldığında sorgulanabilir hale geliyor. “Haiz olmak” sadece sahip olmakla ilgili mi, yoksa başkalarına karşı bir üstünlük mü kuruyor? Bu yazıda, bu deyimi daha cesur bir şekilde ele alacağım. Amacım sadece doğru kullanımı tartışmak değil, aynı zamanda onun hangi zayıf yönleriyle, yanlış kullanımlarıyla ve toplumdaki daha derin etkileriyle karşı karşıya olduğumuzu irdelemek.
Haiz Olmak: Kutsal Bir Hak Mı, Yoksa Sınırlı Bir Kavram Mı?
“Haiz olmak” deyimini, sahip olduğumuz bir özellik ya da bir statüyü ifade etmek için kullandığımızda, aslında bir anlamda bunun bir hakkı simgelediğini düşünüyoruz. Bir şeyin “haiz” olması, ona sahip olan kişiyi adeta o şeyi hak eden kişi olarak konumlandırıyor. O zaman soruyu sormak gerek: Peki, gerçekten hepimiz bu hakka sahip miyiz? Bu hak, toplumun tüm bireylerine adil bir şekilde mi paylaştırılıyor?
Erkeklerin bakış açısına göre, “haiz olmak” stratejik bir hedefe ulaşmak anlamına gelir. Özellikle iş dünyasında, liderlik pozisyonları veya başarılar elde etmek isteyen erkekler için “haiz olma” kelimesi çokça kullanılan bir motivasyon aracıdır. Onlar için, bir şeyi “haiz olmak” demek, bir amaca ulaşmak, bir problemi çözmek ya da bir hedefi başarmak demektir. Ancak bu bakış açısı genellikle insanları dar bir başarı tanımına hapseder ve çoğu zaman bu kavramı sadece maddi ya da sosyal başarıya indirger. “Haiz olmak” sadece bir koleksiyon oluşturmak gibi bir şey mi? Ya da biz sadece maddi öğeler üzerinden mi tanımlanıyoruz?
Kadınların bakış açısına gelince, empati ve insana odaklılık burada devreye girer. Kadınlar için “haiz olmak” kelimesi, sahip olunan şeylerden çok, daha çok insanlarla ve duygusal bağlarla ilgilidir. Birine “haiz olmak” genellikle güven, değer, saygı ve karşılıklı anlayış kurmak anlamına gelir. Onlar için bu kavram, daha çok insan ilişkilerindeki bir dengeyi ifade eder. Fakat bu da başka bir soru doğuruyor: Toplumun bir kısmı için “haiz olmak” daha çok nesnelerle, maddi şeylerle ilgiliyken, diğer bir kısmı için ise insani bağlar üzerine kurulu bir kavram olarak düşünülebilir. Bu durumda, toplumun farklı kesimlerinde bu kelimenin neden farklı anlamlar taşıdığına dikkat etmemiz gerekmez mi?
Haiz Olmanın Zayıf Yönleri ve Tartışmalı Noktalar
Şimdi gelelim bu kelimenin potansiyel zayıf yönlerine ve toplumsal etkilerine. “Haiz olmak” çok net bir şekilde sahiplik ve sahip olunan şeylerle ilişkilidir. Ancak sahip olmak, bazen insanları fazlasıyla bencil ve bireyselci kılabilir. Birine veya bir şeye sahip olmak, sadece ben merkezli düşünmeyi ve başkalarının haklarını hiçe saymayı da beraberinde getirebilir. Peki, “haiz olmak” her zaman adaletli bir şekilde mi gerçekleşiyor? Birine ait olma hissiyatı, ona zarar vermek ya da haklarını kısıtlamak anlamına gelebilir mi?
Özellikle toplumsal cinsiyet normlarına baktığımızda, bu kelimenin özellikle kadınlar için ne kadar travmatik olabileceğini sorgulamak önemli. Kadınlar bazen bu kelimeyle yalnızca bir mal ya da sahip olunması gereken bir şey olarak tanımlanabilirler. Erkeğin “haiz olma” perspektifine yerleşmiş olan bu güç dinamiği, kadınların toplumsal rollerini kısıtlayan ve onları sadece ilişkisel bir biçimde değerlendirilen varlıklar haline getirebilir. Bu gerçekten sağlıklı bir yaklaşım mı?
Gelecek İçin Sorular: Haiz Olma Kavramı Sınırlı Mı?
Şu soruyu soralım: Haiz olmak, sadece sahip olmanın sınırlarını mı çiziyor? Gerçekten her şeyin ve her insanın bir sahibinin olması mı gerekiyor, yoksa belki de bu kelimenin yeniden tanımlanması, toplumsal yapıyı daha sağlıklı bir hale getirebilir mi?
İnsanlar, bu dünyada başka şeylere, değerlere ya da insanlara sahip olmaktan çok, nasıl bir varlık haline gelirlerse o kadar değerli olacaklar. Eğer “haiz olmak” sadece sahiplik üzerinden şekillenen bir anlam taşırsa, insana dair pek çok derinlikli düşünceden mahrum kalırız. Haiz olmak, bizi sadece nesnelerle değil, insanla, düşüncelerle, duygularla ve hayallerle de bağlantılı hale getirebilir mi? Ya da belki de bu kavram tamamen bir yanılsamadır?
Evet, “haiz olmak” bizlere sahip olduğumuz şeyler üzerinden kimlik kazandırabilir. Ancak bu, bizim insanlık yolculuğumuzu sınırlayan, daraltan ve çoğu zaman çıkmaz sokaklara sokan bir kavram da olabilir. Gelecekte, bu kelimenin içini yeniden doldurmayı düşünmeli miyiz? Ya da belki de, gerçekten sahip olduğumuz şeylerin, bizi tanımlamada daha az rol oynadığını kabul etmeliyiz.