Kahve Nerenin Kültürü?
Hepimiz bir kahve içiyoruz, değil mi? Ya da en azından her gün bir fincan kahveyle hayatta kalmaya çalışıyoruz. İzmir’de yaşamak, güne başlamak için en ideal yerlerden biri aslında. Ama bir soru var ki, yıllardır kafamı kurcalayan: Kahve nerenin kültürü?
Tabii, kahve denince aklımıza ilk gelen yerlerden biri Türkiye, ama gerçekten bu kahve kültürü bizim mi? Yani tamam, Türk kahvesi var, tavşan kanı çay var, bunlar tartışmasız bizim geleneğimiz, ama modern dünyada kahve nereden geldi, kim icat etti, bununla ilgili biraz derin düşünmeye başladım. Ve evet, yine kahve içmeye başladım, düşünme kısmı biraz zor çünkü.
Kahve ve İzmir
İzmir’de kahve içmek, sadece bir içecek tüketmek değil, bir yaşam tarzı. Kahveye olan bu derin aşk, hayatın her alanına yansıyor. Dükkanlarda sipariş verirken bile resmen bir kültürel deneyim yaşıyorsun. Her siparişte kendini bir filozof gibi hissediyorsun. “Ben aslında espresso içiyorum ama biraz süt de olsun, az şeker, tam sıcağa yakın…”
Bir arkadaşım geçtiğimiz günlerde “Ben kahvemi şekerli içmem, hayatımda tek şekerli şey işim…” dedi. Bunu duyduğumda kahveyle ilgili fikrim tamamen değişti. “O zaman neden kahve içiyorsun ki?” diye sormak istedim ama sesimi alçak tutarak yalnızca içimden söyledim.
Kahve Nerenin Kültürü?
Gelin de bu soruya geçelim. Kahve nerenin kültürü? Hepimizin diline pelesenk olmuş bu soru aslında pek de basit bir soru değil. Bu işin kökenlerine inmek, aslında kafa karıştırıcı bir deneyim. Bir bakıyorsun, kahve Etiyopya’dan geliyor, başka bir bakıyorsun Arap Yarımadası’ndan, sonra birden Osmanlı İmparatorluğu’nda kahveye olan bu büyülü sevda patlıyor. Ama bak, burada bir oyun var. Osmanlı, kahveyle o kadar iç içe olmuş ki, kültürün o kısmı bizimle özdeşleşmiş.
Ama şimdi hadi kabul edelim, kahveye dair çoğu bilgi, zamanla “yerli malı” haline geldi. Sadece kahve içmek değil, ona dair bir ritüel var. Misafir geldiğinde “Bir kahve içelim, sohbet edelim,” demek, aslında bir davettir. İzmir’de, dostlar bir araya geldiğinde bir kafenin kapısını çalıp “Kahvemizi içelim, hayatı düşünelim” cümlesi adeta altın kural gibi. Ama bir yandan da, “Bu kadar mı kahve içilir? Biraz da su iç, arkadaşım, hidrasyon da önemli,” diye düşündüğüm anlar olmuyor da değil.
Modern Kahve Dükkanları ve Kişisel Krizler
Ve tabii, şu modern kahve dükkanları… İyi de, burada biraz işin psikolojik boyutuna inmek gerek. Kahve içmek, bir tür performans gibi bir şey haline geliyor. Siparişi vermek bile bir sanat! Bir gün “Americano alayım” dedim, garson bana bakarak “Bunu şekerli mi istersiniz?” diye sordu. “Şekerli mi? Abi Americano bu, her şeyin temeli, yalın!” dedim. Ama o an bir de kendime bakıp “Bununla ne kadar gururlanmalıyım ki?” diye sorguladım. “Kahve nerenin kültürü?” sorusu o anda zihnimde yeniden belirdi.
Kahve İçmenin Psikolojik Yanı
Günün birinde bir arkadaşım, “Ya sen kahve içtiğinde ciddi bir insana dönüşüyorsun, bir de böyle bir ‘yetişkin olma’ durumu var sanki. Genelde espri yapıyordun, kahve içince düşünmeye başlıyorsun,” dedi. O an gerçekten şok oldum. “Yetişkin olmak mı?” dedim. Kahve içmekten daha önemli bir şey mi var? Herhalde kahve içmeye başlamadan önce ben sadece bir ‘çocuk’muşum, şimdi bir şeyleri ‘anlıyorum’!
Gerçekten de, kahve içmek bazı insanları birdenbire daha derin düşüncelere itiyor. Ama tabii bu düşünceler, kahvenin tadına varırken içten içe bir de ironi yaratıyor. Yani kahve içen insanlar, bir yanda “Hayat ne kadar zor,” diye düşünüyorlar, diğer yanda “Ya bu kahvenin tam sıcağı ne kadar güzelmiş!” diyerek bir çelişkiye düşüyorlar. Hani kahvenin tadı da bir tarafıyla seni ele geçiriyor. Ama öte yandan… “Düşünmem gerek, derinlikli bir insanım ben,” diye düşünmeye başlıyorsun.
Kahve Nerenin Kültürü, Sonunda Nerelere Geldik?
Sonuçta, kahve nerenin kültürü sorusuna bir yanıt vermek hiç de kolay değil. Dünya çapında, kahve dükkanları birbirini takip ederken, aslında herkes bir arayış içinde. Kahve sadece bir içecek değil, bir yaşam biçimi, bir kültürün parçası, bir düşünce tarzı. Bizim için kahve, yaşamın tam ortasında, kahvenin sıcaklığı gibi, hayatın sıcaklığı gibidir.
Kahveye dair derin bir anlam çıkaran İzmirli bir genç olarak söylüyorum: Kahve, aslında biziz. Nereye gidersek gidelim, kahve her zaman bizi temsil edecek. Ama bir yanda da, “Çok mu ciddiye aldık bu işi?” diyerek kendimize de gülelim. Sonuçta, her şeyin başı bir kahve, ama sonunda daha çok soru…
O yüzden şu soruyu sormadan önce bir fincan kahve içmeye karar verdim: Kahve nerenin kültürü? Hadi yine de, biraz kahve içelim ve bu sorunun cevabını birlikte bulalım.