Güç, Dil ve Kimlik Arasındaki Gerilim: “Göbelek” Hangi Dil?
Bir siyaset bilimci için dil, yalnızca iletişimin aracı değil; iktidarın, kimliğin ve toplumsal düzenin en görünmez ama en etkili biçimidir. Her kelime, belirli bir güç ilişkisini yeniden üretir ya da ona meydan okur. “Göbelek” kelimesi de tam olarak bu görünmez alanın içindedir — sade bir halk sözcüğü gibi görünür, ama aslında bir kültürün ve bir düzenin sessiz tanığıdır. “Göbelek hangi dil?” sorusu, yüzeyde bir dilbilgisi meselesi gibi görünse de, derinlerde kimlik, aidiyet ve iktidar meselelerini barındırır.
“Göbelek”in Kökeni ve Kültürel Temsili
“Göbelek”, Anadolu’nun özellikle İç Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde kullanılan, halk arasında “mantar” anlamına gelen bir kelimedir. Yerel dillerin doğasında olduğu gibi, bu sözcük de yalnızca bir nesneyi değil, bir yaşam biçimini temsil eder. Göbelek, doğanın cömertliğini, kırsal dayanışmayı ve sade yaşamı simgeler.
Ancak bu kelimenin hangi dile ait olduğu sorusu, yalnızca dilbilimsel değil, siyasal bir sorudur. Çünkü Anadolu coğrafyasında “Türkçe”, “Kürtçe”, “Zazaca” ya da “Arapça” arasındaki geçişkenlikler, tarih boyunca iktidar politikalarının doğrudan etkisi altında olmuştur. Göbelek bu anlamda, dil politikalarının görünmez bir ürünüdür — devletin “resmî dil” tanımına direnen bir halk ifadesi.
Dil, İktidarın En Sessiz Kurumudur
Siyaset biliminin klasik tezlerinden biri, iktidarın yalnızca devlet kurumlarında değil, aynı zamanda dil ve söylem içinde kurulduğudur. “Göbelek” kelimesinin halk arasında kullanımı, bu açıdan bir dilsel direniş biçimidir.
Merkezî iktidar, genellikle standardize edilmiş bir “doğru dil” inşa eder; bu dil, eğitim sisteminden medyaya kadar her alanda desteklenir. Ancak halk dili —yani “göbelek” gibi sözcüklerin dili— bu merkezî inşa karşısında yerel kimliklerin kendi özerkliğini sürdürdüğü alanlardan biridir.
Bir köylü kadının sabah pazarında “Bu sene göbelek çok çıktı” demesi, bir yandan ekonomik bir gözlem, öte yandan da kültürel bir varoluş ifadesidir. Çünkü o kelimeyle konuşmak, o dünyaya ait olmayı sürdürmektir.
Erkek Stratejisi ve Kadın Katılımı: Dildeki Güç Eksenleri
Siyasal yaşamda erkekler genellikle stratejik ve hiyerarşik alanlarda konumlanırken, kadınlar demokratik katılım ve toplumsal etkileşim alanlarını biçimlendiren unsurlar olmuştur. Dil bu ayrımı derinleştirir.
“Göbelek” gibi halk sözcükleri çoğu zaman kadınların gündelik dilinde yaşar; çünkü kadınlar dili koruyan, dönüştüren ve aktaran toplumsal aktörlerdir. Erkekler ise dili stratejik alanlarda —örneğin siyaset, bürokrasi, yönetim— kullanır.
Bu nedenle “göbelek” gibi yerel sözcüklerin yaşaması, erkek egemen kurumların dışında kalan kadın merkezli kültürel üretimin bir sonucudur. Kadınlar, evde, pazarda, tarlada konuşarak kültürel sürekliliği sağlar; bu da dilin demokratik potansiyelini görünür kılar.
Dolayısıyla “göbelek” yalnızca bir kelime değil, dilsel eşitliğin ve katılımın sembolü olarak okunabilir. Bir halkın dili ne kadar çok sesli ise, o toplumun demokrasisi de o kadar güçlüdür.
İdeoloji, Vatandaşlık ve Dilin Sınırları
“Göbelek hangi dil?” sorusu, aynı zamanda “Kim konuşabilir, kim konuşamaz?” sorusudur. Devletin ideolojik aygıtları, dili ulus inşasının aracı hâline getirirken, halkın dili —yani “göbelek dili”— çoğu zaman bu projeye dâhil edilmez.
Bir vatandaş olarak hangi kelimeleri kullanabileceğimiz, hangi kelimelerin “doğru”, hangilerinin “yanlış” olduğu bile bir iktidar meselesidir. Göbelek, bu sınırların ötesinde kalan, vatandaşlığın kültürel boyutunu hatırlatır. Halk, resmi tanımlarla değil, kendi kelimeleriyle vatandaş olur.
Bu açıdan bakıldığında, “göbelek” kelimesi bir dilsel özerklik bildirisi gibidir. Çünkü halkın kendi kelimesiyle konuşması, merkezî otoritenin diline mecbur kalmamak demektir.
Sonuç: Bir Kelimenin Siyaseti
“Göbelek hangi dil?” sorusu, aslında “Dilin sahibi kim?” sorusuyla aynı yere çıkar. Dili kim tanımlar, kim meşrulaştırır, kim susturur? Bu kelime, sessiz ama direngen bir şekilde bize şunu söyler: Dil, halkın en politik alanıdır.
Bir kelimenin yaşaması, o toplumun kendi kimliğine sahip çıkmasıdır. “Göbelek” sözcüğü de bu anlamda, resmi dillerin değil; halkın, doğanın ve gündelik hayatın dilidir.
Yorumlarda siz de düşünün:
Bir kelimeyi sahiplenmek, bir kimliği mi savunmaktır yoksa bir iktidara meydan okumak mı?
Belki de “Göbelek hangi dil?” sorusunun cevabı şudur: Halkın dili, özgürlüğün ilk sesidir.